Sól kamienna jest jednym z surowców niezbędnych do życia człowiekowi od tysięcy lat. Wykorzystywana jest głównie w przemyśle spożywczym, jako przyprawa oraz środek konserwujący. Dodawana jest też m.in. do produkcji chloru, sody, a także kwasu solnego. Sól kamienna obecna w tak wielu dziedzinach życia nie bierze się znikąd. Pochodzi ze złóż, które powstały na ziemi miliony lat temu. Warto wiedzieć skąd ten cenny skarb ludzkości się wziął.
Kiedy powstały złoża soli kamiennej?
Cofnijmy się do czasów, kiedy planeta wyglądała zgoła inaczej. Na powstanie złóż soli kamiennej wpływ miało przede wszystkim cofanie się oceanów. Złoża soli morskiej w Europie powstały ok. 250 milionów lat temu, kiedy na naszych terenach było sucho i gorąco. Klimat taki sprzyjał zjawisku zagęszczania się wody morskiej, a to powstawaniu nasyconych roztworów soli. Stopniowe odparowywanie oraz ruchy tektoniczne zapoczątkowały cofanie wód. Te powodowały coraz wyższe stężenie halitu, a w rezultacie powstanie soli kamiennej. Mijały miliony lat. Około 14 milionów lat temu znaczną część Europy pokrywały wody Morza Mioceńskiego. Pod wpływem klimatu zaczęły cofać się pozostawiając po sobie mały akwen wodny pomiędzy Karpatami, a wyżynną środkową Polską. Tworzyły coraz mniejsze laguny i zatoki o coraz wyższym zasoleniu. Ciepły klimat powodował szybkie odparowywanie oraz wytrącanie kryształów soli. Dzisiejsze złoża soli, między innymi w Wieliczce to właśnie efekt tamtych przeobrażeń na naszym terenie.
Jak powstaje sól kamienna?
Sól sama w sobie to skała złożona z kryształów o chemicznym składzie. Głównym jej składnikiem jest halit, czyli NaCl pospolicie znany, jako sól kamienna. W odpowiednich warunkach halit wytrącany jest z wody słonej pod wpływem odparowania, zwanego ewaporacją. Sól kamienna spotykana jest często w połączeniu z siarczanami wapnia, potasu oraz magnezu. Tworzy również w sposób naturalny chlorki, choć jest to rzadsze zjawisko. Złoża soli kamiennej nadal są tworzone w mocno zasolonych akwenach. Pierwiastek główny soli to sód, bez którego ludzki organizm miałby problemy z funkcjonowaniem. Chlorek sodu pozyskiwany jest m.in. z kopalni w postaci kryształów sodu, które znajdują się często głęboko pod ziemią. Stąd też, szczególnie na terenie Europy, znane jest dobrze kopalnictwo solne. Eksploatowane złoża soli kamiennej pozwolą jeszcze przez wiele lat nie martwić się o jej zasoby.
Główne właściwości soli kamiennej
Przyzwyczajeni jesteśmy do codziennego obcowania z białą solą kuchenną w postaci soli jodowanej oraz gruboziarnistej soli kamiennej. Jednak sól ma wiele odcieni zależnych od połączenia z różnymi domieszkami innych pierwiastków, jak również miejscem jej występowania. Szary odcień soli z domieszkami ilastymi spotykany jest w Wieliczce. Występuje też w kolorze pomarańczowym, niebieskim oraz miedzianym. Poza kolorem ważny dla człowieka jest skład soli. Powszechnie uważa się, że sól szkodzi, ale naturalna sól kamienna charakteryzująca się kolorem „brudnej” bieli jest jak najbardziej zdrowa dla człowieka. Wysoka zawartość sodu korzystnie wpływa na organizm i poprawia równowagę wodno-elektrolitową. Warto jednak pamiętać, że nadmiar każdego składnika szkodzi, więc nawet naturalną sól wykorzystywać należy z umiarem. Nieocenione są również właściwości lecznicze soli. Wykorzystuje się je w uzdrowiskach tworząc tężnie solankowe. Sól ma właściwości przeciwbakteryjne, wspomagające walkę z chorobami stawów, a także wspierające mechanizmy obronne organizmu. Może być stosowana w postaci płukanek, inhalacji lub jako środek do kąpieli.
Gdzie znajdują się złoża soli kamiennej i jak się ją wydobywa?
Halit wydobywa się w pod 100 krajach. Wśród czołowych producentów wymienić można Chiny, USA, Niemcy i Indie. Polska zajmuje 16 miejsce na świecie, ale drugie w Europie, a wydobywa się u nas ok 4 mln ton soli. W naszym kraju mamy 19 złóż halitu, w tym wydobywany jest na bieżąco z 5 złóż. Jest to Góra, Mogilno, Mechelinki, Kłodawa i Bądzów. Według geologicznych danych soli na naszych terenach wystarczy jeszcze na ok 27 tysięcy lat. Różne rodzaje soli pozyskuje się z różnych źródeł. Sól morska powstaje w procesie krystalizacji wody morskiej lub wody ze słonego jeziora. Z jednego litra można uzyskać nawet 35 g soli z naturalnym jodem. W miejscach, gdzie woda jest mocno zasolona buduje się tzw. saliny, czyli płytkie stawy solne. Kryształy soli pozyskiwane są z odparowywanej wody. Jest to dość prosta i tania metoda pozyskiwania. Sól kamienną wydobywa się z podziemnych złóż. Nie jest to prosty zabieg, ale kopalnie solne są najbardziej efektywną metodą pozyskiwania tego surowca. Sól można również znaleźć w naturalnych solankach, które przy użyciu urządzeń dostarczających ciepło zostają osuszone, a surowiec zebrany. Wszystkie metody stosowane były już w prawiekach. Dzisiejsze technologie tak naprawdę wykorzystują stare dziedzictwo uwspółcześniając jedynie sprzęt wydobywczy. Sól nie przestanie być potrzebna, a jej wydobycie zawsze będzie opłacalne. Szczególnie, że to jeden z tych zasobów, który nawet za kolejne tysiące lat będzie na naszej planecie. Przynajmniej dotąd, dokąd oceany pełne słonej wody nie powysychają.
